تقویم امروز

اهمیت تقویم و گاهشماری بر کسی پوشیده نیست. چشمان خود را ببندید و جهانی را تصور کنید که هیچ نوع تقویمی در آن وجود ندارد؟ تصویر کردن چنین دنیایی تقریبا محال است. بدون شمردن روزها و سال ها چگونه می توان به امور سروسامان داد؟ بدون وجود تقویم ها چگونه می توان تاریخ را روایت کرد؟ جهان بدون تقویم قطعا جهان بی نظمی است.

به همین علت بوده که اولین تقویم ها و گاهشماری ها از هزاران سال پیش به وجود آمده اند. البته بسته به مذهب و آیین مردم در هر منطقه جغرافیایی تقویم های اولیه در شمردن روزها و مبدا تاریخ نگاری با هم تفاوت داشته اند.

تقویم امروز در جهان معاصر در اغلب کشورهای دنیا تقویم میلادی است. این تقویم اکنون به عنوان یک تقویم بین المللی شناخته می شود و به غیر از چهار کشور ایران، افغانستان ، اتیوپی و نپال در سایر کشورهای جهان به عنوان تقویم رسمی مورد استفاده قرار می گیرد.

هرچند که تقویم امروز در ایران و تقویم امروز در افغانستان با هم تفاوت هایی ظاهری دارد اما مبنای هر دو تقویم هجری شمسی است. تفاوت این دو تقویم در نام ماه ها است. در افغانستان از نام ماه های برجی ( حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو ، حوت) استفاده می شود. شروع سال در هر دو تقویم اول بهار است که نوروز خوانده می شود و در هر دو کشور جشن گرفته می شود. مبدا تاریخ نگاری نیز در هر دو، هجرت پیامبر اکرم از مکه به مدینه است.

تقویم روز در کشور اتیوپی نیز چنانچه گفته شد مبتنی بر تقویم میلادی نیست. اتیوپی تقویم خاصی دارد که در هیچ یک از دیگر کشورهای دنیا استفاده نمی شود. تقویم امروز اتیوپیایی شامل سیزده ماه است و با تقویم میلادی نیز هفت سال اختلاف دارد. تقویم امروز در اتیوپی دوازده ماه سی روزه و پنج روز اضافه بر این دوازده ماه دارد. این پنج روزه اضافه، ماه سیزدهم تقویم روز اتیوپی را تشکیل می دهند. این ماه در سال های کبیسه شش روزه می شود.

اما تقویم امروز در نپال به چه شکل است؟ تقویم رسمی نپال با نام ویکرام سموات (Vikram Samvat) یا تقویم ویکرات، شناخته می شود. تقویم روز نپال یک تقویم باستانی است و ریشه در آیین هندو دارد و در برخی از استان های هند نیز رایج است. بوداییان در ابتدا از این تقویم استفاده می کرده اند. تقویم ویکرام در دوران پادشاهی ویکرمادیتیا پادشاه هند تدوین شده است، هرچند که تقویم امروز هند مبتنی بر این گاهشماری نیست.

شاید تا به اینجا این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا از تقویم قمری به عنوان تقویم رسمی در هیچ یک از کشورهای جهان به خصوص در کشورهای عرب و مسلمان منطقه استفاده نمی شود؟

حقیقت آن است که تقویم روز و گاهشماری رسمی در تمامی کشورهای عربی - اسلامی نظیر سوریه، عراق، عربستان، مصر و سایر کشورهای این حوزه نیز بر مبنای گاهشماری میلادی است.

البته استفاده از تقویم میلادی در این کشورها به تدریج صورت گرفته است اما پیش از آن ، تقویم روز در این کشورها تقویم هجری قمری بوده است.

برای مثال در سال 2006 عربستان سعودی تقویم میلادی را جایگزین تقویم رسمی خود کرد. عربستان آخرین کشور از کشورهای عرب بود که تقویم روز خود مطابق با تقویم میلادی اعلام کرد. بسیار پیشتر از عربستان، مصر در سال 1875 میلادی استفاده از تقویم میلادی را به عنوان تقویم رسمی تصویب کرده بود.

با این وجود تقویم هجری قمری به عنوان تقویم مسلمانان از اعتبار و اهمیت خاص خود برخوردار است گرچه از این تقویم به عنوان تقویم روز و تقویم رسمی استفاده نمی شود اما استفاده از آن میان این کشورها و از جمله در کشور خودمان همچنان رایج است. تمامی مراسم های مذهبی مسلمانان جهان از جمله اعیادی نظیر عید فطر، قربان، مبعث، غدیر و همچنین ایام سوگواری مذهبی نظیر دهه محرم مطابق با این گاهشماری صورت می گیرد.

مبدا تاریخ نگاری در تقویم امروز هجری قمری همچون تقویم هجری شمسی هجرت پیامبر اکرم از مکه به مدینه بوده است.

در ادامه این مقاله مختصری از تاریخچه و تقویم روز ایران خواهیم گفت.

تقویم روز

تقویم امروز ایران همان تقویمی نیست که در سده های پیشین در کشور ما استفاده می شده است.

نخستین تقویم ها در کشور ما تقویم های قمری بوده اند. در تقویم های قمری یک ماه بر اساس یک دور چرخش ماه به دور زمین تعریف می شود و با دوازده بار تکرار این گردش یک سال قمری پدید می آید. در حالی که در تقویم های خورشیدی یا شمسی یک سال حقیقی برابر با مدت زمانی است که زمین یک دور کامل به گرد خورشید می چرخد.

لازم به ذکر است تقویم امروز میلادی و هجری شمسی تقویم های خورشیدی هستند.

در حدود پنج قرن پیش از میلاد تقویم قمری مورد استفاده در ایران با تقویم خورشیدی مصر در هم می آمیزد . در دوره اشکانیان نیز گاهشماری زرتشتی رایج می شود. در تقویم زرتشتی اشکانی همچون تقویم امروز ماه ها سی روزه بوده اند و هر سال دوازده ماه داشته است. اشکانیان نقصان شش ساعته که بالغ بر یک روز در هر چهار سال میشد را با هم جمع می زدند و بعد از هر صد و بیست سال یک ماه را به عنوان ماه سیزدهم به سال اضافه می کردند.

پس از ورود اسلام به ایران ، تقویم ایرانی همچنان مورد استفاده بود اما تقویم اسلامی نیز برای برگزاری ایام روزه و حج به کار می رفت.تا آنکه در دوره سلجوقیان تقویم جلالی تدوین شد.

تقویم جلالی را می توان شالوده تقویم امروز ایران دانست. تقویم جلالی در زمان جلال الدین ملک شاه سلجوقی و با همکاری گروهی از ستاره شناسان و ریاضیدانان آن زمان به سرپرستی حکیم عمر خیام نیشابوری تدوین شد.

نام تقویم جلالی از نام پادشاه آن زمان گرفته شده است و مبدا تاریخ نگاری این تقویم نیز سال به سلطنت رسیدن ملک شاه بود.

در تقویم جلالی، نوروز که تا آن زمان حتی در سال شمسی هم سیار بود ثابت شد و به آن نوروز سلطانی می گفتند. لحظه تحویل سال در این تقویم دقیقا مقارن بود با لحظه اعتدال بهاری و برابری طول روز و شب، از نقطه نظر نجومی این لحظه، لحظه ای است که خورشید در سیر ظاهری خود در آسمان در ابتدای برج حمل قرار می گیرد.

در تقویم جلالی نام ماه ها برجی بود و طول ماه ها نیز بین بیست و نه تا سی و دو روز متفاوت بود. در سال 1329هجری قمری این تقویم دستخوش تغییراتی شد از جمله مبدا تاریخ نگاری در این تقویم از سال به جلوس نشستن ملک شاه به هجرت پیامبر از مکه به مدینه تغییر کرد. اما همچنان اسامی ماه ها برجی بود.

این تقویم توسط عبدالغفار خان نجم الدوله و با اقتباس از تقویم جلالی استخراج شد و هم نام با تقویم امروز ایران بود گرچه همچنان تفاوت هایی با تقویم امروز داشت.

در سال 1304 و در مجلس شورای ملی پنجم بود که استفاده از تقویم امروز ایران آنچنان که امروزه در کشورمان رایج است تصویب شد.

در این تقویم نام برج های عربی به نام های فارسی امروزی تغییر کرد و طول ماه ها ثابت شد.

تقویم امروز در ایران به شرح زیر است:

تقویم امروز ایران ، تقویم هجری شمسی نام دارد. مبدا تاریخ نگاری هجرت پیامبر اکرم از مکه به مدینه است.

یک سال رسمی در تقویم امروز ایران یک سال خورشیدی است که از دوازده ماه تشکیل می شود . شش ماه اول سال سی و یک روزه و پنج ماه دوم سال سی روزه است. ماه دوازدهم در سال های عادی بیست و نه روز دارد و در سال های کبیسه سی روز می شود.

آغاز سال در تقویم امروز هجری شمسی مقارن است با یکم فروردین یعنی سرآغاز بهار و لحظه تحویل سال شروع اعتدال بهاری است.

لازم به ذکر است تقویم امروز ایران از نقطه نظر نجومی از جمله دقیق ترین تقویم های حال حاضر در دنیاست.