ساعت به وقت ایران

ساعت یکی از آشناترین ابزارهای سنجش زمان است. وسیله ی پرکاربرد که در طول شبانه روز بارها به آن نگاه می کنیم تا زمان دقیق را بدانیم.

انسان ها از بیش از چهار هزار سال پیش برای دانستن وقت و زمان از ساعت استفاده می کرده اند. البته ساعت هایی که در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت با ساعت های امروزی متفاوت بوده است.

استفاده از ساعت با تقسیم بندی امروزی یعنی تقسیم شبانه روز به بیست و چهار ساعت و تقسیم هر ساعت به شصت دقیقه و هر دقیقه به شصت ثانیه از حدود دو هزار سال پیش و توسط سومریان ابداع شد.

در سال های دور به طور معمول در هر ناحیه ای ساکنین آن ناحیه از ساعت مخصوص به خود استفاده می کردند. به این صورت که یک ساعت در میدان مرکزی شهر نصب می شد و باقی ساعت ها مطابق با آن ساعت تنظیم می گشت. به همین علت ممکن بود ساعت در شهری با ساعت در شهر مجاور آن فرق داشته باشد.

با ایجاد راه آهن سراسری و در نتیجه گسترش ارتباطات میان شهرهای مختلف نیاز به تعیین یک ساعت استاندارد و رسمی احساس می شد.

در بریتانیا در سال 1847 شرکت های راه آهن تصمیم گرفتند ساعت خود را مطابق با ساعت جاری در شهر گرینویچ مستقر در رصد خانه سلطنتی تنظیم کنند.

کمی بعد در آمریکا نیز همین تصمیم گرفته شد. تا آنکه در نهایت چندین سال بعد بیست و پنج کشور جهان در طی یک کنفرانس بین المللی ساعت گرینویچ را به عنوان یک ساعت استاندارد جهانی پذیرفتند.

ساعت ایران نسبت به گرینویچ در نیمه اول سال 4:30+ و در نیمه دوم سال 3:30+ اختلاف دارد.

اما چرا ساعت گرینویچ به عنوان ساعت معیار شناخته شده است؟

چنان چه احتمالا می دانید یک کره جغرافیایی را می توان به خطوط فرضی به نام نصف النهار و مدار تقسیم کرد. بزرگترین مدار مدار استواست که کره زمین را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می کند و هرچه به سمت شمال یا جنوب پیش می رویم این مدارها کوچکتر می شوند. نصف النهارها خطوط فرضی دیگری هستند که از قطب شمال به قطب جنوب کشیده می شوند. دانشمندان این نصف النهار ها را درجه بندی کرده اند. نصف النهار صفر درجه یا نصف النهار مبدا از شهر گرینویچ عبور می کند و مناطق زمانی مختلف بر حسب فاصله اشان با نصف النهار مبدا یا همان گرینویچ سنجیده می شوند. طول جغرافیایی به معنای میزان فاصله با نصف النهار مبدا (گرینویچ) است. چنان چه در سطرهای پیش گفته شد ساعت ایران نسبت به ساعت گرینویچ در شش ماهه اول سال سه ساعت و نیم و در شش ماه دوم سال چهار ساعت و نیم جلوتر است.

ساعت ایران در تمامی شهرهای و مناطق جغرافیایی کشور یکی است اما در کشورهای با طول جغرافیایی بیشتر از سی درجه ممکن است چندین منطقه زمانی داشته باشیم. چندین منطقه زمانی به معنای وجود چندین ساعت مختلف در این کشورهاست. برای مثال ایالات متحده دارای سه منطقه زمانی رسمی است و سه ساعت مختلف در ایالت های این کشور به کار می رود.

در ایران تنها یک منطقه زمانی داریم و ساعت به وقت ایران که گاهی به آن ساعت به وقت تهران نیز گفته می شود در تمامی نقاط جغرافیایی و حتی در شهرهای مرزی یکسان و همان ساعت ایران است.

ساعت هاهنگ جهانی ساعت معیار دیگری برای اختلافات زمانی در سراسر دنیاست. ساعت هماهنگ جهانی به اختصار UTC نامیده می شود و با ساعت گرینویچ در کمتر از یک ثانیه (0.9 ثانیه) اختلاف دارد . این ختلاف اندک در امور روزمره قابل صرف نظر کردن است.

اختلاف ساعت به وقت ایران با ساعت هماهنگ جهانی تقریبا به اندازه همان اختلاف ساعت به وقت ایران با گرینویچ است.

برای مثال ساعت جهانی در موقع نوشتن این متن و در نیمه دوم سال 17:26 است و ساعت به وقت ایران 20:56 دقیقه به عبارتی ساعت به وقت ایران سه ساعت و سی دقیقه جلوتر از ساعت هماهنگ جهانی است.

در ادامه مختصری در خصوص ساعت به وقت ایران یا همان ساعت به وقت تهران صحبت خواهیم کرد.

ساعت به وقت تهران

منظور از ساعت به وقت تهران همچنان که گفته شد همان ساعت به وقت ایران است چرا که در ایران تنها یک منطقه زمانی داریم.

ساعت ایران با کد بین المللی IRST که مخفف عبارت Iran Standard Time شناخته می شود.

تا پیش از سال 1311 هجری خورشیدی ساعت به وقت ایران مفهومی نداشت چرا که در هر شهر از ساعت مخصوص آن شهر استفاده می شد. برای مثال ساعت به وقت تهران با ساعت به وقت اصفهان متفاوت بود.

تعیین ساعت رسمی ایران که آن را با اختصار ساعت ایران می گوییم در سال 1311 هجری خورشیدی و توسط دکتر محمود حسابی انجام شد. این فیزیکدان ایرانی طول و عرض جغرافیایی ایران را محاسبه کرد و سپس با مکاتبه با گرینویچ ساعت ایران را تعیین کرد.

از این سال به بعد بود که ساعت در تمام نقاط ایران یکسان شد و دیگر ساعت به وقت تهران با ساعت به وقت سایر نقاط کشور هماهنگ بود و در تمام نقاط جغرافیایی کشور تنها یک ساعت یعنی ساعت ایران به عنوان ساعت رسمی به کار برده میشد.

اما چرا ساعت به وقت ایران با ساعت جهانی در نیمه اول سال و نیمه دوم سال اختلاف دارد؟ به عبارت دیگر چرا اختلاف ساعت به وقت تهران با UTC در نیمه اول سال 3:30 و در نیمه دوم سال 4:30 می شود؟ ساعت هماهنگ جهانی که تغییر نمی کند !

علت این اختلاف به قوانین کشور ما در خصوص ساعت رسمی باز می گردد. در سال 1370 هجری شمسی هیئت وزیران مقرر کرد ساعت ایران در اول فروردین هر سال یک ساعت به جلو کشیده شود و در سی و یکم شهریور ماه ساعت ایران یک ساعت به عقب یعنی به حالت اولیه خود بازگردد. به همین علت است که اختلاف ساعت به وقت ایران با ساعت UTC در شش ماه اول سال و شش ماه دوم سال متفاوت است.

تغییر ساعت ایران از سال 1370 تا 1386 بسته به تصمیم دولت وقت انجام می شد . تا آنکه در سال 1386 تغییر ساعت ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و اکنون هر ساله به صورت قانون اعمال می گردد. هر سال ساعت به وقت ایران در ساعت 24 روز اول فروردین یک ساعت به جلو کشیده می شود و در ساعت 24 روز سی ام شهریور ساعت ایران یک ساعت به عقب برمی گردد.

قانون تغییر ساعت ایران به منزله استفاده بیشتر از نور خورشید در فصول گرم سال و صرفه جویی در مصرف برق تدوین شد والبته این تغییر ساعت تنها مختص به کشور ما نیست.

بیساری از کشورهای جهان نیز به منظور کاهش مصرف برق در هر سال در ابتدای بهار ساعت رسمی کشور را تغییر می دهند و در ابتدای پاییز آن را به حالت اولیه خود باز می گردانند.